GÜMRÜK MEVZUATINA GÖRE GÜMRÜK ANTREPOLARI VE GEÇİCİ DEPOLAMA YERLERİNİN GENEL
ÖZELLİKLERİ İLE BUNLAR ARASINDAKİ FARKLARA İLİŞKİN BİR İNCELEME
Geçici Depolama Yerleri; eşyanın her türlü dış etken ve müdahalelerden korunmasını sağlayacak şekilde yapılmış ve taşıtların durduğu, yanaştığı veya indiği yerdeki ambar, depo, ardiye veya hangar gibi yerlerdir.
Türkiye Gümrük Bölgesine getirilen serbest dolaşımda bulunmayan eşya gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutuluncaya kadar geçici depolanan eşya statüsünde bulunur ve bu şekilde adlandırılır. Talep halinde ihracat eşyasının da bu kapsamda değerlendirilmesi mümkündür.
Ağır ve havaleli eşyanın konulmasına mahsus olmak üzere, limanlar gibi gümrük işlemlerinin yapıldığı yerlerde bulunan geçici depolama yerlerinin mütemmim cüz’ü niteliğindeki açık alanlar; yolcu eşyasının, yolcu beraberinde getirilip gümrüğe sunulmasından sonra gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutuluncaya kadar konulduğu gümrük ambarları ile bu ambarların mütemmim cüz’ü niteliğindeki ithalat vergilerinden tam muafiyet suretiyle geçici ithal edilen ve yurt dışı edilmek ya da gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmak üzere gümrük idaresince teslim alınan kişisel kullanıma mahsus kara taşıtlarının konulduğu yerler de geçici depolama yeri addolunur. Yolcu eşyası ve taşıtlar buralarda üç ay kalabilir. Bu süre, talep halinde mücbir sebep aranmaksızın ilgili gümrük müdürlüğünce üç aya kadar uzatılabilir.
Geçici Depolama Yerlerine alınacak eşya Gümrük Kanununun 46. Maddesinde yer almakta olup buna göre gümrüğe sunulan eşyaya, gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilir. Bu eşya özet beyan kapsamında gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım belirlenerek, buna ilişkin işlemler;
Şartlar gerektiğinde, Bakanlık yukarıda zikredilen süreleri kısıtlayabilir veya bu süreleri uzatabilir. Ancak, gerçek ihtiyaçları aşan süre uzatımı yapılmaz.
Yine Gümrük Yönetmeliğinin 76. Maddesinde yukarıda zikredilen sürelerin Gümrük Müdürlükleri tarafından bir mazeret beyan etmeksizin bir (1) ay uzatabileceği, ancak bir (1) ayı aşan süre uzatım talebinde, bu talebin gerekçelerinin belirtilmesi ve kanıtlayıcı belgelerin sunulmasının şart olduğu belirtilmektedir. Yukarıda belirtilen süreler içerisinde bitirilmeyen eşyalar gümrük kanununun 177 ila 180. Maddelerine göre tasfiyeye tabi tutulur.
Gümrük Antreposu; Gümrük gözetimi altında bulunan eşyanın veya izin verildiği durumlarda serbest dolaşımda bulunan eşyanın ihraç edilmek kaydıyla konulduğu yerlerdir. Genel ve Özel olmak üzere ikiye ayrılır.
Genel Antrepo: Eşyanın konulması için herkes tarafından kullanılabilen gümrük antrepolarını,
Özel Antrepo: Yalnız antrepo işleticisine ait eşyanın konulması amacıyla konulan gümrük antrepolarıdır.
Gümrük Antrepoları genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılmakla birlikte uygulamadaki özellikleri itibariyle, Genel Antrepolar A,B,F Tipleri; Özel Antrepoların ise C,D,E tipleri bulunur.
A Tipi Antrepo: İşleticinin stok kayıtlarını tuttuğu ve antrepoya konulan eşyada herhangi bir noksanlık olması halinde ödemekten sorumlu olduğu genel antrepo tipidir. Şu an Türkiye’de çeşitli Gümrük İdarelerine bağlı faaliyet gösteren toplam (702) tane A tipi Genel Antrepo bulunmaktadır.
B Tipi Antrepo: Antrepoya konulan eşyadan, kanunun 97. Maddesinin 1.fıkrasında belirtilen kullanıcının sorumlu olduğu, antrepo beyannamesini kullanıcının verdiği genel antrepo tipidir. Antrepo işleticisinin sorumluluğu sınırlıdır. Antrepo işleticisi sadece Antrepoyu kiralar. Antrepo stok kayıtları tutulmadığından, beyanname ve belgeler gümrük kontrolüne esas teşkil eder. Burada 96.maddenin (a) veya (b) bentlerinde belirtilen yükümlülüklerin münhasıran kullanıcıya ait olduğu işletme izninde belirtilebilir. B tipi Antrepo uygulamada pek karşılaşılan bir genel antrepo tipi olmamakla birlikte şu an sadece Orta Akdeniz Gümrük ve Dış Ticaret Bölge Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren (1) tane B tipi antrepo bulunmaktadır.
C Tipi Antrepo: İşletici ve kullanıcısı aynı kişi olan ve antrepoya alınan eşyadan bu kişinin sorumlu olduğu özel antrepo tipidir. C tipi antrepo uygulamada en sık karşılaşılan özel antrepo tipidir. Şu an Türkiye’de çeşitli Gümrük İdarelerine bağlı olarak faaliyet gösteren (379)’u normal, (283) tanesi de Gümrük Hattı Dışı Satış Mağazaları olmak üzere toplam (656) tane C tipi Antrepo bulunmaktadır.
D Tipi Antrepo: İşleticisi ile kullanıcısının aynı kişiler olduğu, kanunun 104. Maddesinin 3. Fıkrasının uygulandığı özel antrepo tipidir. Burada Gümrük Antrepo Rejimine tabi tutulmuş ithal eşyasının ilgili rejime geçişinin kayıt yoluyla yapılmasına izin verildiği bir antrepo tipi olup uygulamada mevcut olmayan bir antrepo tipidir.
E Tipi Antrepo: İşletici ile kullanıcının aynı kişiler olduğu, kanunun 93. Maddesinin 4. Fıkrası uyarınca, izin hak sahibinin depolama yerinin antrepo addedildiği veya depolama yeri olmasa dahi eşyaya antrepo rejimi hükümlerinin uygulandığı özel antrepo tipidir. Ancak kanunun 93/4. Maddesine göre eşyanın gümrük antreposu olmayan, ancak gümrük idaresince antrepo addedilen bir yere konularak antrepo rejimine tabi tutulacak hallerin, yönetmelikle belirleneceğini hüküm altına almıştır. Şu an itibariyle uygulamada Orta Anadolu Gümrük ve Dış Ticaret Gümrük Müdürlüğüne bağlı olarak faaliyet gösteren (1) tane E tipi Antrepo bulunmaktadır.
F Tipi Antrepo: Gümrük İdaresince işletilen antrepo tipidir. Şu an uygulamada gümrük idareleri tarafından işletilen böyle bir antrepo bulunmamaktadır.
Yukarıda aktardığımız antrepo tipleri içerisinde uygulamada en yoğun bir şekilde işletilen genel antrepo tipi, A Tipi antrepo olmakla birlikte, özel antrepo tiplerinde ise C Tipi antrepolardır.
Serbest dolaşımda olmayan eşyaların sergilendiği fuar ve sergiler de özel antrepo statüsünde yer alır
Gümrüksüz satış mağazaları ve depoları özel antrepo statüsünde yer alır. (C tipi )
Yine Posta İdaresinin sorumluluğu ve gümrüğün denetimi altında yabancı menşeili kolilerin konulduğu kapalı yerler de genel antrepo sayılır. Bu antrepolarda eşyanın kalma süresi uluslararası posta idareleri nezdinde yapılan sözleşmelerle belirlenir, hali hazırda bu süre 30 gün olarak tatbik edilmektedir.
Eşyanın antrepo rejimi altında kalma süresi sınırsızdır. Antrepolarda bulunan eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulması yönünde beyanname tescil ettirilmesi halinde (30) otuz gün içinde işlemlerin bitirilmesi gerekir. Bu süre içerisinde Kanunun 64. Maddesinin birinci fıkrasında (beyannamenin iptal edilmesi halinde) belirtilen koşullarda, antrepo rejimi dahil başka bir rejim beyanında bulunulması halinde, bu beyana ilişkin süre göz önüne alınır.
Bakanlık, özellikle beklemek suretiyle bozulabilecek eşya da dahil olmak üzere eşyanın antrepolarda kalabileceği süre konusunda belirleme yapılabilir. Eşyanın antrepoda kalabileceği süre konusunda bir tahdit konulmuş ise; eşyanın antrepoya alındığı tarihten veya antrepolar arası nakil yoluyla başka bir antrepodan gelen eşyanın ilk antrepoya giriş tarihinden itibaren hesaplanır.
Antrepoda bulunan eşya için gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanım tayin edilmesine ilişkin beyannamenin tescilinden itibaren (30) otuz gün içerisinde işlemleri bitirilmeyen eşya ile, bir süre tayin edilmiş ise bu sürede kaldırılmayan eşya, kanunun 177. Maddesinin 1. Fıkrasının (f) ve (g) bentleri uyarınca tasfiye edilir.
Geçici Depolama Yerleri ile Antrepolar arasında pek çok fark bulunmakla birlikte bunlar içerisinde önemli olanlar aşağıda gösterilmiştir.
– Antrepoda eşyanın kalma süresi sınırsızdır. Ancak geçici depolama yerlerinde özet beyan verildiği tarihten itibaren eşyanın deniz yoluyla gelmesi halinde (45) gün, diğer bir yolla gelmesi halinde (20) gündür.
– Antrepoya konulan eşya ile ilgili teminat verilmesi esas olmakla birlikte geçici depolama yerlerine konulan eşya ile ilgili böyle bir koşul yoktur. Ancak antrepolara konulan eşyalarla ilgili istisnai olarak teminat alınmayacak haller Gümrük Yönetmeliğinin 526/5’de hüküm altına alınmış olup buna göre, fuar ve sergilere konulan veya ithalat vergilerinden muaf olan yahut ihraç edilmek üzere antrepolara konulan eşya için teminat aranmaz.
– Antrepolara alınan eşya rejim beyanında bulunulmak suretiyle alındığı halde geçici depolama yerlerine özet beyanla alınır.
-Geçici depolama yerlerinde gümrük gözetim ve denetimleri, Gümrük memurları tarafından, Antrepolar da ise Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri ve/veya Gümrük memurları tarafından yapılmaktadır.
– Eşyanın devir işlemi her iki bekleme alanının da yapılabilmekle birlikte, bu işlemler antrepolar da parçalı ve sistematik şekilde daha rahat yapılabilmektedir.
– Antrepoların gümrük idaresine uzaklığı azami (50) kilometreyi geçmemesi gerektiği halde bu mesafe geçici depolama yerlerinde (10) kilometredir.
– Genel antrepo olarak açılıp işletilen yerin ve/veya kapalı alanları toplam büyük şehir sınırları içinde 5000 m2 den, diğer yerlerde ise 3000 m2 den küçük olamaz. Soğuk hava tertibatı ya da yanıcı, parlayıcı, patlayıcı nitelikteki eşya için özel tertibat gerektiren veya kıymetli maden ve taşların konulduğu antrepolar ile havalimanı, demiryolu istasyonu/ aktarma tesis ve deniz limanı sahasında bulunan, hava yolu ile kargo taşımacılığında kullanılan antrepolar bu şarta tabi değildir. (G.Y. 513/7) Buna mukabil geçici depolama yeri olarak açılıp işletilmek istenilen yerlerin, en az 3000 m2 si kapalı olmak üzere 10.000 m2 den küçük olmaması gerekir ancak taşıt depolanacak geçici depolama yerlerinde kapalı alan ile hava yolu kargo taşımacılığına ilişkin açılacak geçici depolama yerlerinde alan şartı aranmaz.
Dr. Muharrem CANİK
Mevzuat Koordinatörü
İlgili Sayfalar
Narin Gümrük Müşavirliği TABA-AmCham Amerikan Ticaret Odası Üyesidir.
